Што значи да се биде слободен?
Да не си под ропство? Во ред, еве не си. Слободен ли си?
Слободен човек е нешто повеќе од човек без лисици на рацете.
Слободен човек пред сѐ треба да има слободна мисла и слободна воља. Слободно да сака и слободно да не сака.
Да не си уценет, макар и со „силни пари“. Да не си ограничен дури ни во соништата. Да не си ни слеп ни глув за својата клутура. Да не се плашиш од фолклорот на својот народ. Да не бегаш од своите желби, ниту од својот дом. Да ги учиш туѓите јазици но дури тогаш откако ќе го научиш својот. Да можеш да чекориш сам дури и во најтивка бездна, но и во најголема гужва, а без притоа да се чувствуваш осамено.
Слободата доаѓа одвнатре, а се гледа однадвор. А ако ја барате да дојде однадвор за да ја почуствувате внатре во себе, тогаш ќе добиете убаво запакувано ропство. Дури се освестите, прангиите ќе ви се прилагодат на рацете како златни алки.
Слобода е да уживаш во неа, а не да се браниш. Слобода е да дишеш, а не да издишуваш. Слобода е и грбот да го завртиш и да заминеш, без притоа да размислуваш дали ќе ти удрат некој камшик.
Слободниот човек се познава и по очите. Едноставно, гледа, ужива. Нема граници ниту препреки. Ако види река гледа преку неа. Ако види планина, се замислува преку неа сѐ до морето.
Слободниот човек ги разбира луѓето. Заробениот, секојдневно се обидува да се справи со нив.
Слободата се чувствува и во домот. Во мирисот на домот. Во ѕидовите, во каучот, во кваките на вратите, во бањата, во пешкирите, во огледалото, во клавирот, во украсите.
Тука е главната „цака“. Ако имаш порај себе човек кој не е слободен, чувството е како да си со затвореник и ако домот ја нема во себе слободата тогаш чувството е како да одиш во затвор.
За слободата… треба да се бориш и да се избориш. А кога ќе ја добиеш, треба добро да ја чуваш. Кога ќе дојдат искушенија, слободата треба да се брани и да се одбрани.
Слободата не е фикција. Слободата е „најконкретната“ апстракција. Толку конкретна колку бетонски армирани столбови, а толку мала да може да застане позади марамчето во предниот џеб на оделото и толку апстрактна да можеш само да затвориш очи и да ја створиш во „најтесната ситуација“.
Во време на „големи заробеништва“, слободата е нешто на кое се плашам дека не ја знаеме важноста и вредноста.
Ако еден ден трае 24 часа, а 8 од нив ги поминуваме работно, пред компјутер “силно слободни“ во изборот на онлајн содржини, 2 часа ги поминуваме во пат од и до работа, 7 да преноќиме, ни остануваат уште едвај 7, кои ако добро капиталистички ги „расцепкаме“ ќе го добиеме магичниот број 1 што ни останува за самите нас.
Ова сецирање е само во функција на тоа дека НЕМАМЕ ВРЕМЕ да ја чекаме или распоредуваме слободата. Или ќе сме слободни или ќе мислиме дека сме на чекор до целта. Гледајќи кое-какви серии, мислиме дека „даваме слобода“ на нашите деца да прават што им е ќеф, а всушност даваме пример како се седи во замислена ќелија пред „кутијата во која се случува слобода“.
Децата во градинка ќе цитираат фрази од серии, ние ќе се кикотиме на тоа по прослави, книгите ќе дремат на рафтовите, танците и ората ќе се вежбаат во дијаспората, Галичката Свадба ќе биде прилог на телевизија, српскиот јазик ќе е новиот дијалект, литературниот јазик ќе е „пробушен како швајцарско сирење“ од разни надворешни влијанија и домашно непознавање, а ние ќе живееме во илузија дека сме слободни (во изборот на зимски аранжмани во Бугарија) и дури и ќе ја браниме таа илузија од самите себе после третата чаша кога солзите доаѓаат да ни ја исперат совеста.
И ако имаме еден ден на независноста, тогаш чесно е да одбележиме останати 364 дена како денови на зависноста.
Но доброто е тоа што како и за дрвото кое чека да се засади нема лошо време, односно секое време е задоцнето, така и за слободата. Нема лошо време да се почне со борба за неа, а сепак веќе сме задоцниле.
Фрлете ги телефоните „орни диспечери на 21от век“. Засукајте ги ракавите и исчистете ги влезовите и парковите наместо да ги чистите онлајн галериите. Погледнете ги децата и разберете дека нив им треба писменост низ игра, а не игра низ писменоста. Најдете ги по архивите старите цртани филмови кои откога ќе се изгледаат вечерта од убаво се сонуваат, а утредента се прават дрвени стрели и куќички кои не траат ни час и половина… ама се прават.
Одете во парк со исцедени сокови во термоси, а не со спремни ситни пари за готови задоволства за кои ќе чекате 48 минути. Купете цвеќе и кога „не се купува“, а 8-ми март прескокнете го со целата леснотија што ја носат пуканките.
И замислете од илјадниците луѓе кои секојдневно газат по плоштадот, бар секој трет да купи по една книга на старо. И замислете секој десетти да ја прочита таа купена книга. И замислете некогаш и негде да прераскажете еден дел од една книга.
Кому тогаш ќе се „смешка“ слободата?