(Видео) Во Трилинг со Костова, Малески и Симонов

Потпретседателката на СДСМ Кристина Костова, во интервју за магазинот „Трилинг“, остро ја критикува актуелната влада за, како што вели, економски промашувања и институционална парализа. Според неа, граѓаните сè повеќе се чувствуваат оставени сами на себе, додека државата влегува во „должничко ропство“ и ја губи контролата врз суштинските системи.

Истражувачот на теми од областа на младите и експерт, Блажен Малески, предупредува дека Македонија се соочува со историски најголема загуба на млади луѓе, кои го напуштаат родното место поради недоверба во институциите и отсуство на долгорочна визија. Тој укажува на тоа дека демографските трендови не се само статистика – тие се директен одраз на општествената, економската и политичката состојба.

Актерот и режисер Јордан Симонов, од своја перспектива, вели дека она што се случува со културата – особено со театарот – е само симбол на поширока криза на вредности. Без вистинска државна поддршка и без културна политика, уметноста, според него, станува нем сведок на тонењето на целото општество во апатија.

„Сржта на главните проблеми во државата се очајните резултати кои ги покажува владата предводена од Мицкоски и ДПМНЕ во минатата година, првенствено на економски план. Народот се повеќе и повеќе ни тоне во немаштија, сиромаштија, куповната моќ на граѓаните е падната и е најниска во Европа, минималната плата е претпоследна. Трошоците за живот секојдневно растат. Последен податок е дека цените на зеленчукот во споредба со минатата година пораснале за 46%. Тоа е речиси 50% раст на цените, за кои Владата и Мицкоски не сакаат во целиот повој период на кој било начин да интервенираат, да го спречат ова дивеење на цените, растот на инфлацијата“, изјави во магазинот „Трилинг“ потпретседателката на СДСМ Кристина Костова.

Таа додава дека не само куповната моќ, не само цените и оние финансиски предизвици со коишто секој од нас се соочува, туку покачени се и сметките за струја, за парно.

-Во општините кадешто владеат градоначалниците од редовите на ДПМНЕ има покачување на комуналните услуги од комуналните претпријатија и покрај тоа што сервисот, односно услугите што ги добиваат граѓаните како квалитет се имаат значително намалено. Растат даноци за имот, за пренос на имот и сето тоа на начин кој што не е и целосно законски. Имаме земја која е се повеќе и повеќе задолжена. Не зборуваме само за унгарскиот кредит и само за кредитот кој е дел од партнерството со Велика Британија, туку овде говориме и за последниот ребаланс на буџетот кој инаку се користи како предизборно оружје од ДПМНЕ, но според тој ребаланс ДПМНЕ залага ново задолжување од 500 милиони евра, вели Костова.

Прашана дали молкот од страна на СДСМ за тоа дека владата на затворена седница ги разгледувала понудите од странските што се пријавиле за финансирање на крупниот капитален проект пруга кон Грција претставува своевидна компензација на сомнителноста околу проектот „Бехтел и Енка“ од времето на СДСМ, Костова вели дека за таа наводна сомнителност се покажало дека нема никаква издржаност затоа што оваа Владејачка структура предводена од Мицкоски и ДПМНЕ се што зборуваа сега го бришат и ставаат на страна.

„Тие продолжуваат со спроведување на проектот со „Бехтел и Енка“ и гледаме дека сега нема никаков проблем таму и дека тоа го користеле само како пропагандна техника за да освојат колку што можат повеќе гласови или политички поени создавајќи едно огромно незадоволство кое се покажува како неоправдано. Економски текови на оваа влада се покажуваат како катастрофални. Со ова последно задолжување се преминува онаа критична граница од 60% проценти на јавниот долг од БДП. Тоа значи дека Македонија буквално се турка во должничко ропство, а гледаме дека и покрај земањето на многу неповолни кредити, по многу неповолни каматни стапки и на нетранспарентен начин парите сѐ уште не знаеме во целост како се трошат. Уште една многу загрижувачка ситуација со економијата е пад на индустриското производство. Ова морам да го спомна затоа што сега се обидуваат да продадат некој ‘филм’ за егзалтација или сами да си аплаудираат на себе си дека имало некаков раст во споредба со мај 2024, но и економските експерти велат дека тој месец не може да се земе како споредба или како параметар затоа што мај 2024 година беше месец на сериозни политички превирања. Мај 2023 до мај 2024 има пад на индустриското производство од некои си 13,5%, така што споредбено со тој месец сѐ уште имаме минус од 4% за индустриско производство.

-Инвестициите и инвеститорите си одат, капитални инвестиции гледаме дека нема и особено е загрижувачки, и не го нотираме тоа само ние, а тоа е ставањето во финансиска незавидна ситуација или финансиска зависност преку унгарскиот кредит како сомнителни финансиски текови кои водат до она што и самата ЕУ го препознава како зависност од Кина.

Околу оправданоста на загриженоста од идентитетски инженеринг, потпретседателката на СДСМ вели дека тоа е нешто на одредени структури во општеството, блиски на владејачката структура, со особено влијание и јавна поддршка за власта, што го прават со децении.

„Јас само ќе ве потсетам дека сето ова што Мицкоски го прави не е ништо ново. Многу потсетува на она што се случуваше во 2008 година и е бледа реприза на тој „пресврт“ во македонската надворешна политика. Јас ќе ве потсетам дека за тој „пресврт“ ние подоцна слушавме во бомбите дека Груевски преговарал и се пазарел со името и идентитетот заедно со Сашо Мијалков, со Антонио Милошоски, ова е од разговорите кои можевме да ги слушнеме и не е ништо ново, па дури има едни разговори со Зоран Јолевски кој вели дека Нимиц се чувствува дека е исклучен од целиот процес затоа што Груевски во тој период преговараше со underground преговарачи. Тогаш се случи тој пресврт, но ние тој пресврт го плативме многу скапо“, вели Костова.

Говорејќи околу тоа на што се должи што придавката македонски пред идентитетските обележја – јазик, народ, култура, за разлика од 2005-та па се до денес, се помалку се акцентира на извештаите на Европската комисија и во 2006-та година синтагмата македонски јазик исчезнува, потпретседателката на СДСМ Кристина Костова вели дека македонскиот јазик беше обезбеден без фусноти, без дообјаснувања преку договорот Фронтекс и преку преговарачката рамка, за кое има одобрение, прифатена е и изгласана од сите 27 земји членки на ЕУ.

„Тоа е дипломатска победа постигната од претходната влада предводена од СДСМ. На сето ова што го зборев претходно, и за идентитетски инженеринг и за оние структури поврзани со ДПМНЕ кои подгреваат анти-ЕУ сентимент, очигледно е дека постои и некаква координација на ДПМНЕ, Мицкоски и некои структури во Европскиот парламент кои предизвикуваат вакви победи кои сме ги реализирале порано сега да бидат претворени во порази.

-Ние треба да се фокусираме на деловите од Извештајот коишто ни велат дека треба час поскоро самите себе си да се оправиме и да бидеме подобри како држава, да ги спроведеме оние реформи кои од нас се бараат, не за ЕУ туку за нас, затоа што кога ќе се спроведат тие реформи на сите нас ќе ни биде подобро. Тоа се реформи во правосудството на пример. Тоа се реформите кои значат изгласување нови закони за Судски совет, за Обвинителство, но гледаме дека таквите реформи не му одговараат на ДПМНЕ, затоа што Македонија надвор не само од ЕУ туку и од евроинтегративниот процес е плодно тло за уште поголема корупција. Онаа коруптивна сага со Бојан Христовски и АНБ е таква голема дамка за Македонија воопшто но е и еклатантен и очигледен пример за корупција од која што Мицкоски колку и да сака да избега не може. Истиот обвинител кој пред неколку месеци даде позитивно мислење за ТОЕФЛ сертификатот на Бојан Христовски деновиве беше унапреден во виш обвинител. Ако тоа не е доказ за сериозна корупција, ако тоа не е доказ за спречување на институциите да си ја работат работата, тогаш немаме што понатаму да зборуваме“, вели Костова.

Говорејќи за претстојните локални избори Костова вели дека за градоначалник на Скопје ќе биде понудено најдоброто решение кое допира до сите скопјани.

На тврдењето на ВМРО-ДПМНЕ дека од СДСМ се очајни и немаат кандидат за метрополата и никој не сака да се нафати бидејќи се свесни дека ќе доживеат уште еден изборен дебакл, Костова возвраќа дека очајни се резултатите на ДПМНЕ и Мицкоски во изминатата година како власт.

Додека политичките елити нудат декларативна загриженост, Македонија се соочува со една од најсериозните демографски и општествени кризи – масовно иселување на млади, високообразовани кадри и драматично губење на човечки капитал. Според експертот Блажен Малески, проблемот одамна го надмина прашањето на економски мотиви и премина во длабока недоверба кон институциите, неперципирање на младите како креатори на иднината и отсуство на конкретна стратегија за нивно задржување. Само според последниот попис, од државата „исчезнале“ над 77.000 млади на возраст од 15 до 29 години, што ја потврдува трагичната вистина: наместо да градат тука, тие заминуваат да создаваат таму каде што се чувствуваат вреднувани. Малески предупредува – државата не само што ја губи иднината, туку ја расфрла и сегашноста.

„Јас би го поделил во повеќе фази она иселување на луѓето од државата. Ако порано на почетокот од дваесеттиот век сме имале некоја традиција на гастрбајтерство и заминување во далечни средини, Австралија, Канада, Америка за изнаоѓање на подобар економски живот пред сѐ за тие граѓани, денеска имаме еден феномен каде не заминуваат само оние кои немаат работа во Македонија туку заминуваат и оние највисоко образовани кадри во коишто инвестираме ние како општество или држава значителен број на финансиски ресурси за да ги обучиме, но понатаму заминуваат да ги искористат талентите во други држави и општества пред сѐ во западна Европа во последниве неколку години. Тоа може да го забележиме во однос на младите. Ако ги споредиме податоците на живородени млади коишто би требало да бидат млади од 15 до 29 години на пописот од 2021 нас ни фалат околу 77.000 млади луѓе во зависност од генерацијата. Од ’94 родени млади луѓе – 30% од нив не живеат во државата не се резидентно население, а треба да имаме на ум и дека согласно истражувањата на Вестминстер фондацијата, каде пробуваат да изнајдат колку не чини иселувањето на младите луѓе, нивната проценка е дека секое иселување на млад човек којшто е работоспособен не кошта околу 15.000 евра во БДП“, изјави во магазинот „Трилинг“ Блажен Малески околу прашањето на што се должи демографската криза и перманентниот егзодус кој ни се случува во последниот период.

За двата пописа 2002 и 2021 и анализите кои покажуваат дека бројот на млади луѓе во Македонија се намалил за повеќе од 6% и имајќи предвид дека е голема временската разлика помеѓу овие два пописа зошто ништо не е преземено, Малески вели дека за тоа не постои точен одговор.

„Првата грешка која што ја правиме, ако разговараме конкретно за млади, е да зборуваме во група каде што мислиме дека е хомогена. Напротив се исто толку различни како што е и нашето општество. Имаме различни етникуми, економски ситуации, можности, па оттаму решението би било некое сеопфатно гледиште и сеопфатна промена на начинот на кој ние размислуваме како општество но и како институциите ги перципираат младите и нивните потреби. Ако до пред 20 години во пописот 2002 година сме имале проблеми со невработеноста кај младите која изнесуваше некаде околу 50% денеска проблемот е драстично помал – само 23% од младите се невработени, односно стапката на невработеност паѓа, што е резултат и на иселувањето и на намалувањето на младите но и подобрената економска ситуација и вработувањето на младите. Но тоа не значи дека младите нужно веруваат во институциите. Тие не се чувствуваат како дел од ова општество. Не сметаат дека институциите прават доволно за нив, не сметаат дека институциите работат во нивниот интерес и следствено на тоа тука настанува тоа незадоволство и несигурност којашто ја чувствуваат за својата сопствена иднина и неможноста да направат промени во општество.

-Каде што имаме млади луѓе, млади експерти кои заминале, говорам за регионов, ако ја земеме за пример Црна Гора тие знаат како да го искористат својот потенцијал со враќање на млади луѓе и каде сега ги имаме помеѓу најмладите премиери и претседатели и реактивирање во политичкиот живот. За жал ние сѐ уште пробуваме да изнајдеме начин да ги задржиме младите, да им дадеме подобра иднина, дали тоа ќе биде во членувањето во ЕУ, но и од друга страна како да го искористиме целосниот потенцијал на оние кои веќе заминале и да им дадеме шанса и доверба дека можат нешто навистина да променат во нашата држава“, смета Малески.

Говорејќи околу тоа како се доведовме до степен да имаме недостиг од работна сила, се помалку младите перспективата да ја бараат дома туку напротив да бараат билет за еден правец, Малески смета дека нашата голема грешка е што се фокусираме на делови од проблемите.

„Како што реков пред 20 години се концентриравме на младинската невработеност, но тоа не ги спречи да заминат дури и оние кои добро заработуваат во однос на просечната плата во државата. Сржта на проблемот е дека не сакаме да се соочиме со проблемите кои се пред нас. Под А – недовербата во институциите, под Б – недостапноста на институциите за младите луѓето, трето сметам дека недоволно се адаптиравме на новите реалности и новиот начин на живот кој е релативно брз – брз проток на информации каде може да успеете било каде во светот. Дури и да живеете во Македонија може да успеете во целокупниот свет. Мислам дека генерално ние пробуваме да се концентрираме на нијансите место да го соочиме поголемиот проблем кој го имаме и општествено а тој е во разбирањето на младите и на нивните потреби и адаптирање на нашите процеси кон нив“, смета Малески.

Околу изреката „на младите е иднината“ и што тогаш станува со сегашноста, Малески смета дека токму тука лежи проблемот.

„Ако осум од десет млади не се чувствуваат дека можат да променат нешто и затоа не се активни во општествениот живот тогаш не може да очекуваме дека иднината е на нив, ниту денешницата. Бидејќи не се активни не го преземаат чекорот да кажат што навистина сакаат да поправат во државата“, вели Малески.

Во време кога јавниот дискурс е пренатрупан со аларми за „криза“ во културата, актерот и режисер Јордан Симонов остро се спротивставува на ваквите перцепции. Во интервју за магазинот „Трилинг“, Симонов вели дека театарот, како жива уметничка форма, има свои циклуси на подеми и падови, но дека не е во суштинска криза – напротив, кризата е длабоко вкоренета во самото општество. Според него, вистинскиот театар не може да постои без државна поддршка, особено ако сака да игра улога на критичар и коректор на општествените девијации. Без политичка волја за културна визија, предупредува Симонов, уметноста може да се сведе на молк или пазарна забава.

„Воопшто не се сложувам со оние кои мислат дека театарот е во криза. Театарот си има свои падови и успони и нема некакви фази во кои е влезен, но дека е во криза апсолутно не се сложувам, тоа е тенденциозно, изјави во магазинот „Трилинг“, актерот Јордан Симонов.

„Театарот мора да функционира со поддршка од државата и власта. Може да функционира на некакви други постулати но тоа е веќе друг театар. Тоа е комерцијален театар кој може и сам да се финансира. Но за театар во кој улогата е коректор во општеството, да укаже на некакви девијантни појави, да укаже на некакви бави појави, да потенцира ситуации, да отвори теми кои се табу во општеството за тоа треба да биде финансиски поддржан“, вели Симонов.

Тој додава дека и дека театарот функционирал најдобро во времето на поранешната влада на Груевски.

„Свесен сум дека ако ова го кажам ќе ме „отепаат“ по портали и тн., но тогаш театарот посебно уметниците не сте свесни каков инпут добивме. Го добивме заслуженото место. Конечно тогаш некој се сети дека уметниците се битен елемент во државата и дека преку нив може разни работи да се кажат, да се потенцираат. Не сакам да навлегувам во политика а не можам ни да ја избегнам бидејќи таа е дел од живеењето. Јас се обидувам колку што можам да се затворам во мојов свет и колку што можам да не ги слушам сите работи од реалноста, затоа што апсолутно сме влезени во општо живеење преполно со фејк њуз, со вистини, лаги, со некакви вредности кои се изместени. Се обидувам колку што можам да си го затворам овој мој свет и таму да останам затоа што таму ми е некако почисто“, додава Симонов.

„Преферирам да режирам да глумам. Тоа е се исто. Да глумам во театар, да глумам на филм, тоа е целата магија. Подеднакво уживам во сите работи кои ги работам, вели Симонов и додава дека животот е глума.

„Живото е глума и сите глумат, само не се свесни за тоа. Ние со тоа работиме, нам цел живот ни е тоа – да го научиме занаетот и да копаме по внатрешноста да видиме какви несвесни подрачја во нашиов мозок има затоа што од таму може да извлечеме некакви елементи за да се направи некаква улога“, вели Симонов.

Целото издание на магазинот „Трилинг“ со Горазд Чомовски погледнете го во видеото.