Задолженоста во регионот и во Европа – каде е Македонија на листата на најголеми должници?

Македонија дели речиси исто ниво на јавен долг со Црна Гора, Хрватска и Словачка, додека многу членки на Европската Унија се далеку позадолжени. Анализата на порталот Банкар покажа дека, иако е лидер во регионот на Западен Балкан по нивото на задолженост, во европскиот просек, долгот на Црна Гора не е меѓу најголемите. На дното на регионалната скала е Босна и Херцеговина со само околу 28 проценти од БДП, додека во Европа рекордно ниска задолженост бележи Естонија – околу 20 проценти од БДП. Од другата страна на скалата, неоспорен европски рекордер останува Грција, чиј јавен долг надминува 160 проценти од БДП.

Според официјалните податоци од црногорскот Министерство за финансии, на 31 март 2025 година, вкупниот јавен долг на Црна Гора изнесувал 4,508 милијарди евра, или 56,93 проценти од БДП. Нето-долгот, по одземањето на депозитите и златните резерви во вредност од околу 111 милиони евра, изнесуваше 4,208 милијарди евра, или 53,15 проценти од БДП.

Надворешниот долг има доминантен удел – 4,130 милијарди евра или 52,15 проценти од БДП, додека внатрешниот долг изнесуваше 321,06 милиони евра (4,05 проценти од БДП). Во споредба со крајот на 2024 година, учеството на јавниот долг во БДП е намалено, што е резултат на силниот номинален раст на економијата и делумната отплата на обврските во првите три месеци од 2025 година.

Најголемиот дел од обврските се однесува на обврзници на меѓународниот пазар, кои сочинуваат 53,3 проценти од вкупниот јавен долг. На домашниот пазар, државата повремено се задолжува преку издавање државни записи и обврзници, но во многу помал обем.

Споредбена слика: Регион и Европа

Црна Гора, со јавен долг од 56,9 проценти од БДП (март 2025 година), сè уште е на самиот врв на долгот на Западен Балкан. По неа следат Албанија и Северна Македонија, обете со нивоа на долг од околу 55 до 56 проценти од БДП. Србија има значително помал долг од околу 47 проценти од БДП, додека Босна и Херцеговина бележи убедливо најниско ниво – само околу 28 проценти од БДП на крајот на 2024 година.

Кога се гледа пошироката европска средина, Хрватска е земјата на Европската Унија чие ниво на јавен долг (околу 57,6% од БДП на крајот на 2024 година) е најблиску до Црна Гора, додека Словачка е веднаш зад неа со околу 59,3% од БДП.

Европа: Грција останува ненадминлива

На ниво на Европската Унија, просечниот јавен долг изнесува околу 81 процент од БДП, додека во Еврозоната овој просек е малку повисок, или околу 88 проценти.

Најзадолжена европска земја е сè уште Грција, чиј јавен долг надминува 160 проценти од БДП. Иако Атина постигна напредок во последните години во намалувањето на задолженоста, товарот на долговите од периодот на должничката криза на почетокот на последната деценија продолжува силно да ги оптоварува нејзините финансии. Следува Италија со околу 137 проценти од БДП, а Франција е на третото место со приближно 110 проценти.

Шпанија (околу 107%), Белгија (околу 106%) и Португалија (околу 103%) се исто така во горниот дел од скалата, додека Германија, и покрај силната економија, се движи околу 64% од БДП поради зголеменото задолжување за време на пандемијата и енергетската криза.

На спротивниот крај од скалата се земјите со екстремно ниски нивоа на јавен долг. Естонија води со долг од само околу 20 проценти од БДП, додека Бугарија и Луксембург одржуваат задолженост под 25 проценти. Благодарение на конзервативната фискална политика и ограничениот јавен сектор, овие земји одржаа висока кредитна сигурност и ниски трошоци за задолжување.

Извор: Bankar.me