(Видео) Костадиновски: Законот за јазиците после локалните избори, нема потреба од страв

„Општествената реалност, што јас често ја викам уставна стварност на сите ни е добро позната. Историски најниска доверба во целокупниот државен апарат. За да дојдеме до ова ниво на историска недоверба не може само една власт да е причинител. И кога веќе тоа го констатирам, не само јас туку и објективните и сите јавни мерења на мислења, илузорно е да си ги вперуваме прстите и да кажуваме кој е крив, кој не. Клучното прашање е дали Уставниот суд ги постигнал очекувањата што граѓаните ги имале. Кога веќе ја отворивме дилемата дали ни е потребен закон за Уставен суд, Да, мојот став е дека ни е потребен.

-Има три можни опции. Првата опција – Дали намерата на уставотворецот со тоа што предвидел во членот 113 од Уставот дека Уставниот суд начинот и и постапката со акт на судот без да предвиди уставен однос за Закон, можеби неговата намера била, познавајќи го нашиот менталитет, недостатокот на демократски традиции, Уставниот суд да биде отпорен на законска регулација, да биде саморегулатор. Со акт на судот да ја регулира и постапката и правното дејство на одлуките и статусот на судии. Значи да ги доконкретизира тие шест уставни члена кои се правната рамка за функционирањето на Уставниот суд“, изјави за магазинот „Трилинг“, Дарко Костадиновски, претседател на Уставниот суд, околу тоа дали Уставниот суд како гарант на уставноста и законитоста се препознава во нефункционалноста на системот.

-Нашата улога е да ја толкуваме намерата на нашиот уставотворец. Првото е дека веројатно намерно е оставено да нема можност за законска дорегулација.

-Втората можност е дали уставотворецот не оставил можност времето да даде одговор на ова прашање. И сега ако се свртиме 34 години од Уставот, мојот одговор е дека всушност уставотворецот оставил доволно време да видиме дали ни е потребен закон за Уставен суд. И мојот одговор е Да. Потребен ни е. Затоа што со закон за Уставен суд, и тоа не било каков закон, затоа што и експертите кажуваат, потребно е прво да се смени законот, да се дополни со уставен основ за двотретински закон. Значи не било каков закон, затоа што нема друг друг начин да ни се гарантира самостојноста и независноста. Две се опциите или да се измени Уставот и да се даде уставен основ за двотретински закон или да законодавецот донесе уставен закон. И двата се со двотретинско мнозинство.

Говорејќи за бенефитите од закон за Уставен суд Костадиновски вели дека може да се конкретизира терминот истакнат правник и со тоа ќе се знае кој се може да биде уставен судија. Претседателот на Уставниот суд додава дека е еден од приврзаниците кои се залагаат за седниците на Уставниот суд да се пренесуваат во живо на телевизија.

„Нема друг начин да ја вратиме довербата на граѓаните во Уставниот суд, освен сите граѓани да видат кои им се нивни судии, каква е нивната правна филозофија, како правно резонираат и како постапуваат. Ако е тоа така, тогаш ќе треба да се коригира и начинот на избор на уставните судии. Не е лош примерот од ДКСК. Сега како се поставени работите? Граѓаните се лишени од од тоа да знаат кои се нивните уставни судии. Начинот за избор не е многу транспарентен, да го наречам скромно транспарентен – два предлога од претседателот, пет предлога од Комисијата за избори и менувања, два предлога од Судски совет, тоа оди на собраниска седница, се бираат, даваат свечена изјава и завршува процесот, вели Костадиновски.

За тоа кога може да се очекува на дневен ред да се стави точката околу Законот за употреба на јазиците кој создаде голема врева во јавноста, како и политички и етнички тензии, Костадиновски вели дека седницата ќе се одржи на 19-ти јуни.

Тој смета дека непотребно се создаде толку голема фама со давање на етнички и политички димензии на постапувањето на судот.

„Повеќе пати имам кажано дека не сакам да се натпреварувам во давањето изјави и демантирањето со политичките фактори. Постојат теми во нашето општество што се неподобни за политичка експлоатација. такви се меѓуетничките односи. Тие се многу важни за општество какво што е македонското. Но мое длабоко уверување е дека ние во овој стадиум на развој на нашето општество немаме проблем во меѓуетничките односи. Имаме друг тип на проблем – злоупотреба на меѓуетничките односи за политички цели. Ете тоа го сведочевме целиот изминат период и по постапувањето за балансерот и по Законот за јазиците.

-Ние имаме една понасушна потреба. Јас се согласувам дека меѓуетничките односи се еден од столбовите за стабилноста на нашата држава. Но во овој момент мое лично убедување е дека има еден уште поважен темел за стабилноста на нашата држава, тоа е владеењето на правото. Реална и вистинска, не лажна и не декларативна.

За неговата изјава дека „ги имаме земено предвид сите можни сценарија“ во контекст на носењето измените на Законот за употреба на јазиците, во меѓувреме се укина балансерот, се најави носење на нов Закон за правична застапеност при вработување и дали смета дека во овие кревки меѓуетнички односи, кревка политичка состојба, носењето или седницата за Законот за употреба на јазиците може дополнително да ги зоврие страстите, Костадиновски тврди дека проблем со меѓуетничките односи денес нема.

„Имаме проблем со злоупотреба на чувствата на граѓаните и со злоупотреба на меѓуетничките односи во политичките цели. Ние имаме многу поголем проблем во државата, а тоа е реалната состојба со владеење на правото.. На што се темели историската недоверба во институциите на системот? На недостатокот на владеење на право. А што е владеење на право? Тоа е состојба на уставност. А состојбата на уставност кој ја штити? Уставниот суд. Затоа на нашето постапување никој ама баш никој не треба да стравува. Не треба да трепери општеството каква одлука ќе се донесе. Не сакам да полемизирам со политичките фактори. Политичката култура ми е добро позната. Тоа нема да го сменам, но сакам да се обратам кон граѓаните и континуирано тоа го правам. Да си бидат спокојни. Ништо страшно нема да се случи. Еве балансерот го укинавме се случи ли нешто страшно? Законот за јазиците, ниедно право што секој еден граѓанин го ужива по нашиот Устав нема да биде ускратено. Напротив, граѓаните можат да бидат среќни со постапувањето на Уставниот суд, затоа што нашите правни стојалишта за било кој закон ќе го натераат законодавецот да направи подобар закон од тој што го направиле. Значи граѓаните може да очекуваат подобар Закон за употреба на јазиците, не полош, но во рамките на Уставот. Тоа е нашата работа.

-16-ти јуни е датумот за подготвителната седница. Ние како судии утврдивме пет или шест спорни правни прашања. За тие спорни правни прашања ние сакаме да ја консултираме и струката и науката. На пример Венецијанската комисија ќе дојде да го образложи пријателскиот совет кој веќе е подготвен. Судија од Европскиот суд за човекови права, експерт за малцинските права ќе дојде да ни образложи кои се меѓународните стандарди, кои се европските стандарди за користењето на јазичните права. Нашите експерти по уставно, меѓународно право, по човекови права ќе и слушнеме. Значи и ние како судии некогаш имаме потреба да слушнеме што вика струката и науката и кои се меѓународните стандарди. Да не се случеше трагедијата во Кочани таа подготвителна седница ќе беше веќе завршена и во јуни природни би дошло носењето на одлуката. Но сега ние на 19-ти јуни ќе ја организираме подготвителната седница. Потоа ќе ни требаат месец-два за да се подготви нов реферат за да се сублимираат сите мислења на сите учесници, а тоа се поклопува со изборите.

-И за да се избегнат оние ситуации кои ги видовме од типот на тешки политички манипулации, политизација и етнизација, тешки критики за Уставниот суд, сите етикети што ни ги залепија, моја проценка е дека конечната одлука за Законот би била после изборите, вели Костадиновски.

Претседателот на Уставниот суд вели дека ниеден Устав не дава одговор на сите прашања и дека сите Устави имаат уставни празнини кои се пополнуваат со толкувања.

„Еве да тргнеме од нашите темелни вредности. Во нашиот Устав ги има. Такви се владеењето на правото, поделбата на власта, хуманизмот, социјалната правда, солидарноста… наша работа е со интерпретации, со толкување да им дадеме смисла, содржина на сите тие темелни вредности, вклучително и нормите. Кога уставните судии оценуваат уставност на било кој пропис они не може да се апстрахираат од времето во кое живеат. Значи самите уставни норми се дадени генерално и широко за да можат да еволуираат. Значи не може во сите аспекти човештвото да напредува а да стагнира само во правото. Еве во нашиот случај – правото да застане во ’91 година. А замислете има Устави по 100 години стари, вели Костадиновски.

Околу коментарите дека Уставниот суд е тромав, Костадиновски вели дека е самокритичен, но исто така тврди дека и сегашниот состав на судот е далеку пореволуционерен од првиот најугледен состав.

„Зарем моите колеги во првиот состав не ги виделе слабостите на деловникот што самите го донеле – манипулативен, подобен за политички инфилтрации, без рокови, може судија-известител да држи предмет девет години, претседател на суд може три години. Ќе ви ја кажам разликата меѓу тој кој сите го квалификуваат за најеминентен состав компарирано со овој.

-Новиот акт на судот, ги адресира сите слабости на Уставниот суд. Нема веќе чување на предмети од судија известител. Шест месеци има да го сработи предметот и да го достави до претседателот на судот. Ако не го направи тоа судот му го одзема правото. На претседателот на судот одземено му е правото да биде манипулативен, три години да го чува предметот додека му е него мандатот. Ако за еден месец не го извадам предметот на седница, судот може да ми го одземе правото. Зар тоа не е една револуционерна промена? И тоа не е најбитната, имаме уште побитни. Затоа кога зборат еминентен, не еминентен, треба да видиме не само по статус, туку по завршена работа. Да видиме што сработиле – дали ја обезбедиле независноста и самостојноста на Уставниот суд? Дали обезбедиле закон за Уставниот суд? Ништо не направиле. Еве јас ќе ви кажам, уживале во комфорноста на функцијата. И може да бидам критикуван за ова, но кога збориме за нешто треба да збориме со факти. Што оставиле зад себе? Дали оставиле подобар Уставен суд? Дали успеале да донесат закон? Не случајно ја отворивме дебатата за Закон за Уставен суд. Еве јас ви кажувам дека имаме потреба од закон. Правната рамка е скромна, недоволна. Еве на граѓаните да им појаснам – во модерните конституционалистички држави граѓаните стравуваат од хиперактивен Уставен суд, затоа што може да биде опасност за демократијата. Само кај нас граѓаните бараат поактивен Уставен суд. И јас се согласувам со таа теза, но ајде да ја видиме обратната теза. Замислете хиперактивен Уставен суд во околности на саморегулација што би прешло во судократија и дали тоа не би претставувало опасност за демократијата? И тоа како. Затоа што огромни се надлежностите на Уставниот суд. Ако прејдеме во судократија, ние можеме во секој момент да ја блокираме волјата на демократски избраните претставници на народот во Парламентот.

Говорејќи околу тоа дали е можно да дојде до крах на безбедносниот сектор, имајќи во вид дека поминаа шест месеци откако македонското Собрание не излезе во пресрет во однос на Законот за електронски комуникации, Костадиновски вели дека тоа е многу можно.

„Станува збор за тема која допира до прашање на националната безбедност. Секоја држава се соочува со разни предизвици од различен карактер и тие тн. мета податоци се многу важни за нашите безбедносни служби. Замислете ние ако донесевме одлука а Парламентот не постапеше да ја пополни правната позадина? Безбедносните служби ќе беа лишени од сериозни информации битни за спречување на терористички дела, сериозни облици на тежок организиран криминал… Во комуникација сум со спикерот на Парламентот Гаши и јас очекувам многу брзо да добијам одговор во која фаза е Собранието, затоа што ние му одредивме рок од шест месеци. Пред недела-две поминаа тие шест месеци. Доколку Собранието не постапи во согласност со нашите правни стојалишта ние немаме избор. Ние мораме да интервенираме во тој Закон. Но последиците ако не дај Боже настапат тогаш ние не сносиме никаква одговорност. Собранието имало доволен временски период да се усогласи со нашите стојалишта.

Говорејќи за Изборниот закон и дали постои опасност да се соочиме со некаков проблем имајќи предвид дека ни претстојат локалните избори, Костадиновски вели дека очекува на седницата на 14-ти мај да се донесе конечната одлука.

За тоа до каде е делот со Хашките случаи, првиот човек на Уставниот суд вели дека по предметот се постапува.

„Таму се појавуваат одредени дилеми во поглед на пристапот до класифицирани податоци. Сѐ уште не е предаден кај мене како судија, во оној момент кога мене ќе ми биде доставен како претседател на суд ќе биде изнесен на седница. Кога ќе биде тоа не можам да предвидам“, вели Костадиновски.

Целото интервју со претседателот на Уставен суд Дарко Костадиновски погледнете го во видеото.