Би-Би-Си Њуз
Оставки на двајца министри, силни полициски сили на улиците, протести и најава за нови прописи – сето ова се случи за само три дена во Словенија по насилната смрт во Нови Место на југоистокот од земјата.
Млад маж претепа до смрт 48-годишен маж пред ноќен клуб во саботата навечер.
Сторителот (20) е уапсен и се соочува со затворска казна од 15 години.
Иако мотивот сè уште не е познат, поради објавувањето на етничката припадност на напаѓачот, ситуацијата во јавноста стана уште потензична.
Ромската заедница во Словенија, на која ѝ припаѓа осомничениот, го осуди убиството, а Игор Лукшиќ, професор на Факултетот за општествени науки во Љубљана, нагласува дека, според достапните информации, нападот не бил организиран, туку дело на поединец.
Поради овој настан, министрите за правда и полиција поднесоа оставки, а премиерот Роберт Голоб најави нови мерки, додека силни полициски сили беа испратени во Ново Место.
„Сите чувствуваме болка, гнев и страв. Овие чувства се сосема разбирливи, но не смеат да нè доведат до одмазда“, рече Голоб, пренесува Дело.
Меѓу новите мерки се дополнителни овластувања за полицијата во областите со безбедносен ризик, заострување на казнената политика и укинување на принципот „најблага казна“ за враќање на сторителите и ограничување на социјалните бенефиции за оние кои повторуваат прекршоци и кривични дела, додека детскиот додаток ќе биде укинат за сите малолетници кои имаат деца.
Премиерот и други државни функционери присуствуваа на вонредната седница на општина Нови Место на 28 октомври, на покана на претседателот Грегор Македони поради влошената безбедносна состојба, објави Радио-телевизија Словенија.
„Беше важно премиерот и најголемата партија брзо да реагираат, а владата да покаже сочувство кон луѓето кои ја гледаат безбедноста како проблем.“
„Таа брза реакција беше одговор на опозицијата, која отсекогаш се залагала за цврсти ставови за прашањата на Ромите и мигрантите“, вели Лукшиќ, поранешниот лидер на Социјалдемократите, третата најсилна партија во Словенија во моментов.
Поранешниот премиер и лидер на главната опозициска партија, десничарската Словенечка демократска партија (СДС), Јанез Јанша, го повика Голоб да поднесе оставка, велејќи дека тој и неговата коалиција се индиректно одговорни за трагичниот настан.
„Тој не ги послуша предупредувањата“, рече Јанша.
Парламентарните избори ја очекуваат Словенија во март 2026 година, а според сегашните анкети, партијата на Јанша има предност пред Движењето за слобода на Голоб.
Чекорите што владата веднаш ги презеде по трагичниот настан се исто така последица од претстојните избори, изјави Лукшиќ за Би-Би-Си.
Во Ново Место живее голема ромска заедница, чии членови претходно беа обвинети за кражба и насилство.
Затоа претставниците на локалната самоуправа побараа од владата да промени неколку закони пред две години, што не беше прифатено.
Ромите во оваа област живеат надвор од градот, во екстремна сиромаштија, со ограничени можности за вработување и образование, каде што криминалот се смета за излез, изјави за Би-Би-Си Штефан Симончич од невладината организација Епека, која работи со ранливи групи.
„Парадоксално е што оваа област е една од најбогатите во Словенија, а во исто време постои цела група која е оставена настрана“, вели тој.
Ромската заедница во Словенија изрази сочувство по трагичниот настан, предупредувајќи против говор на омраза и обвинување на сите Роми поради дела извршени од поединец.
Таквата генерализација, освен што е неправедна, е и опасна, бидејќи ги продлабочува разликите меѓу луѓето и шири омраза, изјавија тие.
Проценките се дека во Словенија живеат помеѓу 8.500 и 12.000 Роми.
Додека Ромите на североисток и Марибор се подобро интегрирани во општеството, тоа не е случај во Ново Место и неговата околина, објаснува Симончич.
Според податоците од меѓународната мрежа Roma Civil Monitor, само шест проценти од ромските деца се запишуваат во средно училиште, а во споредба со нивните врсници, тие се почесто болни и им е потребен болнички третман.
Нема достапни податоци за стапката на невработеност кај Ромите, но RCM наведува дека тие се дискриминирани на пазарот на трудот.
Во некои населби, тие живеат во голема сиромаштија, без пристап до електрична енергија и вода.
Игор Лукшиќ, кој беше министер за образование во владата на Борут Пахор и претседаваше со владината комисија за заштита на Ромите, вели дека имало неколку обиди за подобрување на положбата на ромската заедница.
Меѓутоа, ниту една влада не успеа да ги интегрира, вели тој.
Што се случило во Ново Место?
48-годишен маж доцна во ноќта помеѓу саботата и неделата дошол пред клуб во Нови Место откако неговиот син го повикал бидејќи наводно му се заканувала група Роми, објавија словенечките медиуми.
Мажот бил нападнат од млад Ром пред клубот и претрпел сериозни повреди од кои набрзо починал.
Полицијата сè уште го истражува злосторството и засега нема индиции дека напаѓачот имал соучесник.
Не е поднесена кривична пријава против младиот Ром откако станал полнолетен, додека како малолетник бил во полициските евиденции за кривични дела против имотот и насилство.
Премиерот на Словенија, Роберт Голоб, повика на смирување на тензиите и најави дека државата ќе донесе мерки за решавање на ромското прашање.
Колку се чести оставките на министрите во Словенија?
Веднаш по трагичниот настан, премиерот Голоб свика состанок на министрите и другите претставници на државните служби.
Потоа беше објавено дека Андреја Катич, министерката за правда, и Боштјан Поклукар, министерот за внатрешни работи, поднеле оставки.
Министерството за правда дури нема ни индиректна врска со ромското прашање, додека оставката на министерот за внатрешни работи може да се види од гледна точка дека тој е одговорен за безбедноста во земјата, вели Игор Лукшиќ.
Во Владата на Роберт Голоб, која беше формирана во 2022 година, ова не се првите промени на министерските позиции.
„Оставките не се секогаш дел од политичката култура во Словенија и зависат од тоа кој е на власт и што владејачките партии мислат дека е добро за хигиената во политиката“, вели Лукшиќ.
Тој вели дека му е тешко да замисли дека во таква ситуација, поранешниот премиер Јанез Јанша би ја прифатил оставката на двајца министри.
Лукшиќ оценува дека безбедносната ситуација не бара толку силна полициска сила каква што е распоредена.
Градоначалниците бараат итни мерки
Градоначалникот на Ново Место, Грегор Македони, и неговите колеги од околните градови, меѓутоа, тврдат дека проблемите со ромската заедница се сè поизразени и дека е потребно поголемо полициско присуство.
„Луѓето со право очекуваат решителна и фер акција од надлежните органи, кои ќе сторат сè што е потребно за да ја обезбедат нашата безбедност, без оглед на етничката припадност на сторителите“, напиша Мачедони.
Тој и другите градоначалници од оваа област пред две години поднесоа предлог до владата за решение на таканареченото ромско прашање.
Еден од предлозите на градоначалникот беше да се ограничат социјалните бенефиции за родителите чии деца не одат редовно на училиште, но владата не го усвои.
Како причина за одбивањето, тогаш беше наведено дека ова само ќе ја зголеми сиромаштијата кај децата.
Причините за неодење на училиште „честопати се поврзани со емоционални и ментални проблеми, а наместо казна, треба да се воведат стимулативни мерки и поддршка за семејствата“, објави Владата.
„Прашањето со Ромите е комплексно (домување, инфраструктура, пристап до вода, образование итн.), па затоа мора да се реши сеопфатно, а не со делумни казнени мерки“, се додава во соопштението, според Дело.
Премиерот Голоб сега објави дека трагичниот настан ќе го забрза усвојувањето на новите прописи, но не објасни подетално за какви мерки станува збор.
Симончич смета дека казнувањето на семејствата за децата што не одат на училиште не е добра мерка и покажува недостаток на разбирање на сиромаштијата.
„Младите луѓе што живеат во овие заедници не гледаат напредок во образованието. За нив, 12 години школување, вклучувајќи основно и средно училиште, се години поминати во сиромаштија, по што тие бараат работа каде што ќе бидат пречекани со дискриминација. Тие се огледуваат наоколу и гледаат успешни Словенци, а потоа се обидуваат да дојдат до пари преку криминал“, вели тој.
Тој верува дека градоначалниците на Ново Место и околните градови ќе го искористат трагичниот настан за да ги спроведат своите идеи за тоа како да ги решат проблемите со ромската заедница.
„Наместо соработка, непријателството меѓу Ромите и не-Ромите расте веќе некое време“, вели Симончич.
Тој ја опишува целата ситуација со зборовите: „Левицата оди десно, а десницата уште подесно“.