Почина писателот Милан Кундера

На 95 години почина писателот и интелектуалец Милан Кундера, роден во Чешка, француски државјанин, објави Чешката радио-телевизија, а пренесоа многу светски медиуми.

Роден е во Брно во 1929 година, на 1 април, а самиот коментира дека тоа „секако има некое метафизичко значење.

„Францускиот писател со чешко потекло“, како што почна да го нарекува неговиот француски издавач „Галимар“ пред дваесет години, е еден од ретките писатели што за време на неговиот живот влегол во познатата француска библиотека „Плејада“, во 2011 година.

Тој сакаше неговата работа да зборува првенствено за него, па не ги сакаше многу медиумите. Последен пат на телевизија се појави во 1984 година, а последното интервју на новинар го даде во 1986 година.

Тој повеќе од 40 години бил „во расправија“ со својата татковина од која емигрирал во 1975 година, а одземеното државјанство му било вратено дури во 2019 година. По матурата во родниот град, се запишал на Филозофскиот факултет во Прага, но по неколку семестри ги прекинал студиите, но засекогаш останал приврзан за филозофската литература, што е видливо и во неговото творештво.

Како писател и интелектуалец, тој беше вклучен во широкото движење на чешки и словачки интелектуалци, познато како Прашка пролет. Неговиот говор на чехословачкиот писателски конгрес во 1967 година доби голем одзив. Беше истакнат соработник, заедно со филозофот Карел Косик, на познатиот Прашки литературен весник. По задушувањето на Прашката пролет и окупацијата на Чехословачка на 21 август 1968 година, Кундера беше непостоечка личност во својата татковина. Само две негови книги – романот „Шега“ и збирката раскази „Смешна љубов“ – ја виделе светлината на денот во Чехословачка до 1970 година, кога биле повлечени од книжарниците и библиотеките.

Во 1975 година, Кундера ја прифати поканата на француските интелектуалци кои го поддржаа да биде визитинг професор на Факултетот во Рен.

Романите на Кундера доживеаја светски успех. Во серија полемички интервјуа и демонстрации кои имаа големо влијание во Франција и во светот, Кундера говореше предизвикувачки за важни историски и општествени теми. Поради неговата литературна и некнижевна дејност, комунистичките власти во Чехословачка му го одзеле државјанството во 1978 година.

20 години, од 1970 до 1990 година, Кундера беше забранет во својата татковина. Во тој период неговите раскази и романи се објавуваат на чешки јазик во странство, во Канада, во издавачката куќа на Здена Саливарова Шкворецки и Јозеф Шкворецки во Торонто, а во француски преводи во Париз. Во исто време тие беа преведени низ целиот свет во големи изданија. Додека Кундера беше познат ширум светот, во исто време беше забранет и замолчен во неговата татковина.

Во тие долги 20 години, Милан Кундера ја најде својата нова, втора татковина во Франција. Во 1981 година доби француско државјанство, но решително ја одби етикетата „дисидент“ што новинарите се обидоа да му ја закачат. Секако, во неговиот случај „културната асимилација“ беше значаен дел и од неговата книжевна поетика.

Иако во младоста се дружеше со режисерите Милош Форман, Јиржи Менцл, Јурај Херц, претставници на чешкиот нов бран, и иако соработуваше на филмската адаптација на неговиот роман „Шега“, и го одобри она што го предложи Хинек Бочан за расказ од неговата колекција „Смешна љубов“, набрзо беше прекината идилата со филмскиот свет. Радикализирајќи се за време на неговиот живот во Франција и стекнувајќи литературно признание, тој го зацврсти својот став против, како што рече, „препишувањето“.

Така, во 1988 година, тој ја отфрли адаптацијата на неговиот бестселер „Неподносливата леснотија на постоењето“ од сценаристот и режисер Филип Кауфман, кој дури беше номиниран за Оскар за тоа, и доби награда БАФТА во истата категорија.

Романи на чешки јазик: Виц (1967), Животот е на друго место (1973), Збогум валцер (1973), Книга за смеата и заборавот (1978), Неподносливата леснотија на постоењето (1984) и Бесмртноста (1990); збирката раскази Смешна љубов (1968) и драмата Жак и неговиот господар (1971).

Романи на француски: Забавување (1995), Идентитет (1997), Незнање (2000) и Празник на безначајноста (2013); како и книги со есеи: Уметноста на романот (1986), Изневерени тестаменти (1993), Завеса (2005) и Средба (2009).

Последниот роман го објави во 2014 година, по една деценија пауза, под наслов „Празник на безначајноста“ и иако книгата беше хит кај читателите, критичарите беа поделени.