Нобеловата награда за мир за 2025 година ѝ беше доделена на лидерката на венецуелската опозиција Марија Корина Мачадо за „промовирање на демократските права за народот на Венецуела“.
Норвешкиот Нобелов комитет соопшти дека Марија Корина Мачадо помогнала „да се одржи пламенот на демократијата да гори наспроти растечката темнина“.
Најавувајќи ја наградата на церемонија во Осло во петокот, комитетот ја пофали „борбата на Мачадо за постигнување праведен и мирен премин од диктатура во демократија“.
Комитетот во образложението додаде:
„Во изминатата година, госпоѓица Мачадо беше принудена да живее во тајност. И покрај сериозните закани по нејзиниот живот, таа остана во земјата, избор што инспирираше милиони. Кога авторитарците ја преземаат власта, клучно е да се препознаат храбрите бранители на слободата кои се креваат и се спротивставуваат“.
Одговарајќи на прашањето за лобирањето на Трамп за освојување на наградата, претседателот на Нобеловиот комитет, Јерген Ватне Фриднес, рече дека комитетот добива илјадници писма секоја година и ја донесува својата одлука во просторија „полна со храброст и интегритет“.
Фриднес додаде дека тие ја темелат својата одлука само на „делото и волјата на Алфред Нобел“.
Владата на претседателот Николас Мадуро рутински ги таргетираше своите вистински или перцепирани противници пред минатогодишните претседателски избори.
Мачадо требаше да се кандидира против Мадуро, но владата ја дисквалификуваше. Едмундо Гонзалез го зазеде нејзиното место. Тој никогаш претходно не се кандидираше за функција. Во периодот пред изборите имаше широка репресија, вклучувајќи дисквалификации, апсења и кршење на човековите права.
Судењето против неистомислениците само се зголеми откако Националниот изборен совет на земјата, кој е преполн со лојални приврзеници на Мадуро, го прогласи за победник и покрај веродостојните докази за спротивното.
Резултатите од изборите објавени од Изборниот совет предизвикаа протести низ целата земја на кои владата одговори со сила и завршија со повеќе од 20 мртви. Тие, исто така, предизвикаа прекин на дипломатските односи меѓу Венецуела и разни странски земји, вклучително и Аргентина.
Мачадо се крие и не се има појавено во јавноста од јануари. Венецуелскиот суд издаде налог за апсење на Гонзалез, кој се пресели во Шпанија и доби азил.
Пред објавувањето на објавата за можноста наградата да му се додели на американскиот претседател Доналд Трамп, делумно поттикнати од самиот претседател, засилени со одобрувањето на неговиот план за прекин на огнот во Појасот Газа оваа недела. Израел водеше кампања последниве денови Трамп да ја добие Нобеловата награда. Претходно се појавија информации дека Трамп му се јавил на поранешниот генерален секретар на НАТО, Јенс Столтенберг, кој сега е норвешки министер за финансии, да ургира кај комитетот за да ја добие наградата.
Експертите велат дека комитетот обично се фокусира на трајноста на мирот, промоцијата на меѓународното братство и тивката работа на институциите што ги зајакнуваат тие цели.
Минатогодишната награда му припадна на Нихон Хиданко, движење на преживеани од јапонското атомско бомбардирање, кои со децении работеа на одржување на табу околу употребата на нуклеарно оружје.
Наградата за мир е единствената од годишните Нобелови награди што се доделува во Осло, Норвешка.
Четири од другите награди веќе се доделени во шведскиот главен град Стокхолм оваа недела – за медицина во понеделник, за физика во вторник, за хемија во среда и за литература во четврток. Добитникот на наградата за економија ќе биде објавен во понеделник.
Која е Марија Корина Мачадо?
Лидерката на венецуелската опозиција Марија Корина Мачадо стана симбол на отпорот кон режимот на Николас Мадуро во последните месеци. Поранешната пратеничка и лидерка на движењето „Венте Венецуела“, позната по својата долгогодишна борба за демократија и слободни избори, беше дисквалификувана од политиката 15 години со одлука на Врховниот суд, што предизвика осуда од Западот.
Во јануари 2025 година, таа беше накратко уапсена откако зборуваше на протест во Каракас, но набрзо беше ослободена. Мачадо тврди дека режимот се обидува да ја замолчи опозицијата додека земјата тоне во економска и политичка криза. Нејзината заменик-кандидатка, Корина Јорис, ја презеде кандидатурата на опозицијата на претстојните избори.
Норвешкиот Нобелов комитет одлучи да ја додели Нобеловата награда за мир за 2025 година на Марија Корина Мачадо за нејзината неуморна работа во промовирањето на демократските права за народот на Венецуела и за нејзината борба за постигнување праведен и мирен премин од диктатура во демократија. Во образложението на Комитетот за придонесите на Мачадо, меѓу другото, се вели:
Како лидер на демократското движење во Венецуела, Марија Корина Мачадо е еден од најнеобичните примери за граѓанска храброст во Латинска Америка во последно време.
Мачадо беше клучна, обединувачка фигура во политичката опозиција која некогаш беше длабоко поделена – опозиција која најде заедничка основа во барањето за слободни избори и претставничка влада. Токму ова лежи во срцето на демократијата: нашата заедничка подготвеност да ги браниме принципите на народното владеење, иако не се согласуваме. Во време кога демократијата е под закана, поважно е од кога било да се брани оваа заедничка основа.
Венецуела еволуираше од релативно демократска и просперитетна земја во брутална, авторитарна држава која сега страда од хуманитарна и економска криза. Повеќето Венецуелци живеат во длабока сиромаштија, дури и додека малкумина на врвот се збогатуваат. Насилната машинерија на државата е насочена против сопствените граѓани на земјата. Речиси 8 милиони луѓе ја напуштија земјата. Опозицијата е систематски потисната преку изборни местење, судско гонење и затворање.
Авторитарниот режим на Венецуела ја отежнува политичката работа. Како основач на Сумате, организација посветена на демократски развој, Мачадо се залагаше за слободни и фер избори пред повеќе од 20 години. Како што рече: „Тоа беше избор на гласачки ливчиња наместо куршуми“. На политичка функција и во служба на организациите оттогаш, Мачадо се залага за судска независност, човекови права и претставување на народот. Таа помина години работејќи за слободата на венецуелскиот народ.
Пред изборите во 2024 година, г-ѓа Мачадо беше претседателски кандидат на опозицијата, но режимот ја блокираше нејзината кандидатура. Потоа таа го поддржа претставникот на друга партија, Едмундо Гонзалез Урутија. Стотици илјади волонтери се мобилизираа и ги надминаа политичките поделби. Тие беа обучени како набљудувачи на изборите за да се обезбеди транспарентност и фер избори. И покрај ризикот од вознемирување, апсење и тортура, граѓаните низ целата земја ги надгледуваа гласачките места. Тие се погрижија конечните пребројувања да бидат документирани пред режимот да може да ги уништи гласачките ливчиња и да лаже за исходот.
Напорите на колективната опозиција, и пред и за време на изборите, беа иновативни и храбри, мирни и демократски. Опозицијата доби меѓународна поддршка кога нејзините лидери ги објавија пребројувањата на гласовите собрани од изборните единици во земјата, покажувајќи дека опозицијата победила со јасна разлика. Но, режимот одби да го прифати резултатот од изборите и се држеше до власта.
Во својата долга историја, Норвешкиот Нобелов комитет им оддал почит на храбри жени и мажи кои се спротивставиле на репресијата, кои ја носеле надежта за слобода во затворските ќелии, на улиците и на јавните плоштади и кои со своите постапки покажале дека мирниот отпор може да го промени светот. Во изминатата година, г-ѓа Мачадо беше принудена да живее криејќи се. И покрај сериозните закани по нејзиниот живот, таа остана во земјата, избор што инспирираше милиони луѓе.
Кога авторитарците ја преземаат власта, клучно е да се препознаат храбрите бранители на слободата кои се креваат и се спротивставуваат. Демократијата зависи од луѓето кои одбиваат да молчат, кои се осмелуваат да чекорат напред и покрај големиот ризик и кои нè потсетуваат дека слободата никогаш не смее да се зема здраво за готово, туку секогаш мора да се брани – со зборови, со храброст и со решителност.
Марија Корина Мачадо ги исполнува сите три критериуми наведени во тестаментот на Алфред Нобел за избор на лауреат на Наградата за мир. Таа ја обедини опозицијата на нејзината земја. Таа никогаш не се поколебала во отпорот кон милитаризацијата на венецуелското општество. Таа беше непоколеблива во својата поддршка за мирна транзиција кон демократија. Марија Корина Мачадо покажа дека алатките на демократијата се и алатки на мирот. Таа ја отелотворува надежта за поинаква иднина, иднина каде што основните права на граѓаните се заштитени, а нивните гласови се слушнати. Во оваа иднина, луѓето конечно ќе бидат слободни да живеат во мир. (Независен)