Како ќе влијаат американските царини? Еве што велат економистите

Светската економија се најде на своевиден тобоган со несогледливи последици, откако САД воведоа царини кои што шокираа голем број земји во светот, меѓу кои и Македонија, за која е одмерена царинска стапка од високи 33 отсто за производите што ги извезува во САД. Од 5 овој месец треба да стапат царините за автомобилската индустрија од 25 отсто, на 9 април стапува во сила општата царинска стапка од 10 проценти кон цел свет и идивидуализираните царински стапки во кои што се најдовме и ние неочекувано.

Економистите кај нас се изненадени од толку високата стапка и укажуваат на последиците кои што може да ги има македонската економија како директно од царинското оптоварување за извозот во САД, а уште повеќе поради посредните ефекти кои што ќе ги почувствуваат  домашните компании кои што извезуваат во ЕУ, која што исто така е на удар на американските царини. Тоа особено се однесува за компаниите од автомобилската индустрија, но и за фирмите од услужната дејност, кои што работат за американскиот пазар.

Еден домашен стопанственик влијанието го илустрира на следниот пример: се проценува дека царините ќе влијаат на германската екониомија 11 милијарди долари. Секое трето „порше“ што се произведува се пласира на американскиот пазар. Доколку тој извоз падне за една третина, тогаш тоа верижно ќе се одрази и на компаниите кај нас кои испорачуваат делови за овие автомобили.

Но, еве што велат за влијанието на американските царини тројца домашни економисти, Катерина Бошевска, главна извршна директорка на ЕОС Матрикс и претседателка на Европската бизнис асоцијација, Никица Мојсовска Блажевски, извршна директорка на Македонија 2025 и професорот на Економскиот факултет и поранешен министер за финансии Трајко Славески. Тие изјавите ги дадоа пред почетокот на стручната дебата Finance talks by EOS  на тема Финансиски трендови на глобалните пазари и ефектите врз локалната економија што се одржа во Стопанската комора на Македонија. Дебатата беше во организација на ЕОС Матрикс Македонија.

Катерина Бошевска: Треба да работиме на внатрешно реорганизирање

Воведувањето на американските царини особено кон Европската унија и земјите членки на ЕУ ќе имаат значителен удар и големо влијание. Тоа го потврдија и високи претставници на Европската  унија утрово, за што подготвуваат и соодветни контра мерки. Она што е можеби посимптоматично е повикот на Европската унија за унифициран и обединет пристап за одговор кон овие практики кои што ги воведе американската економија и е можеби сериозен предизвик за Европската унија. И, според мене посериозниот удар кој што го нанесе воведувањето на тарифи кон ЕУ. Колку во тоа ќе успее ЕУ останува да видиме. Факт е дека поединечните економии имаат можност во рамки на ЕУ да влезат во билатерални преговори со САД за олеснување на ефектите од царините.

Што се однесува до нашата економија, ефектите ќе бидат малку пролонгирани. Очекувам да бидат во подоцнежниот период, но ние треба да ги истакнеме нашите предности како економија и тука да работиме на внатрешно реорганизирање, особено со редифинарање на даночната и  фискална политика.

Воведувањето на тарифите не значи дека кај нас ќе има сериозно поместување во однос на релациите помеѓу земјите. Повеќе го гледам како обид за редистрибуција на профитот. Што ќе донесе понатаму стратегијата на поединечните држави тоа останува да видиме. Ние како економија во развој сме зависни најмногу од релациите со земјите членки во ЕУ. За нашите економски релации со САД допрва ќе видиме, има кој тоа да го анализира. Мислам дека релациите со ЕУ ќе се одржат во идснина и не би требало толку да бидат афектирани.

Ние треба да почнеме да работиме на внатрешна анализа за тоа кои се нашите вистински предности во однос на она што можеме да понудиме.

Никица Мојсовска Блажевски:  Треба да иницираме преиспитување на царинската стапка

Воведувањето на високата царинска стапка за извоз на македонските производи во САД е неочекувана, бидејќи не беше јасно каква ќе биде пресметката. Од она што го дознаваме пресметката е базирана на дефицитот на Америка во надворешно трговската размена со една земја. Според домашните статистички податоци, Македонија има дефицит во надворешно трговската размена со САД, извозот е околу 110 милиони евра, а увозот околу 180 милиони евра и заради тоа не се очекуваше вака висока царинска тарифа. Меѓутоа, за жал, податоците кои што се официјални од американското биро за статистика сепак покажуваат други бројки, односно дека Македонија има суфицит во надворешно трговската размена со САД, така што од тука произлегува оваа висока царинска стапка за извозот на македонските производи.

Каков би бил ефектот врз македонската економија? Спомнав дека извозот не е толку голем, околу 110 милиони евра, меѓутоа секако ќе влијае на одредени компании. Не очекувам дека тоа во моментов би го намалило доаѓањето на странски инвеститори, меѓутоа би рекла дека многу поголем е индиректниот ефект, односно ефектот кој што нашите компании го имаат преку извоз на одредени производи кон ЕУ и потоа од ЕУ кон Америка.

Исто така, мислам дека ќе доведе до намалување на идни можни инвестиции од САД, особено мислам од дијаспората во САД која што сѐ повеќе почна да отвора свои компании во Македонија кои што примарно се со цел извоз во САД.

Би рекла дека ефектот е многу поголем на некои сектори, тука ја гледам главно автомобилската индустрија, петрохемиската индустрија и тн. Но преку извозот во ЕУ и потоа од ЕУ во Америка и други дејности. Сметам дека ќе бидат засегнаи и услугите. Ја спомнав нашата дијаспора која што  отвора компании во Македонија кои што сервисираат компании од САД така што тоа ќе биде ефектот во моментов.

Во однос на прашањето дали може да се очекува некои компании да заминат во Албанија или на Косово, поради помалата царина за овие држави, мислам дека не може да се очекува таков ефект, барем на краток рок. Тоа се сепак компании кои што тука изградиле свои производствени капацитети вработиле лица и тн. Не може да се очекува на краток рок.

Но, на подолг рок ние како држава треба, дали во рамки на стратешкиот дијалог со САД, или преку други иницијативи, да иницираме преиспитување на оваа царинска стапка, да бараме повластена стапка. Тука мислам дека треба да имаме заеднички напор како претставници на бизнисите или преку Стопанската комора на македонија и другите комори, заедно со Владата, со користење секако на дипломатските претставништва, мислам дека треба да лобираме за тоа. Најпрво да видиме зошто имаме разлика во податоците, а потоа да се воспостави соодветна царинска тарифа. Мислам дека тоа треба да биде првиот чекор на државата.

Трајко Славески: Владата мора веднаш да направи кост бенефит анализа

Прво, еден политички став: Видете овде нема сентимент. Ако некој забележува дека ние градиме добри односи, стратешки партнер, па зошто сево ова итн. Стратешки партнери, многу поважни за САД, како што се ЕУ и САД, се погодени многу повеќе отколку што е Македонија. Македонија учествува со многу мал процент во увозот на САД, речиси незначителен, а исто така како трговски партнер, САД се дури на 24 место на листата на најголеми трговски партнери на нашата земја. Оттука станува збор за мал директен ефект.

Инаку, има разлика во податоците за размената. САД во табелата имаат наведено дека тие имаат дефицит со нас од 112 милиони долари, а ние кажуваме дека ние имаме дефицит. Тоа е малку чудно.

Аналитичарите од Фајненшел тајмс утрово забележале една формула како е дојдено до бројките со кои што оперираат САД. Имено тие дефицитот кои што тие го прикажуваат го делат  со вкупниот увоз кој што го имаат од некоја земја, така добиле 66 или 67 кај нас и тоа го преполовуваат и велат, толку сме великодушни, не 67 туку 33 проценти царина.

Овде може да зборуваме за индиректните ефекти, ако бидат погодени нашите најважни трговски партнери многу повеќе од Македонија, како што е ЕУ, а особено Германија. Секако тоа ќе се одрази и на нас.

Јавноста е поделена дури и во САД. Оние што го поддржуваат Трамп и неговата администрација се ентузијасти и веруваат во намерите. Има и голем број на критичари. На пример, врвни економисти од Мичиген универзитетот утрово за Си- Ен-Ен изјавија дека ова ќе значи данок за американските граѓани, околу 5 илјади долари дополнителни им се одзема од куповната моќ за оваа година и некаде за шест отсто се намалува нивната куповна моќ заради тоа што ќе се зголемат цените на некои производи.

За глобалната економија и за Македонија е многу битно што влегуваме во една голема неизвесност. За бизнисот неизвесностга е на некој начин убиствена во смисла на тоа што тие не можат да планираат за шест месеци или за година, туку планираат години однапред. Меѓутоа, тоа ќе се одрази на прилив на странски инвестиции, положбата на странските инвестиции кај нас, дијаспората и тн.

Влегуваме во фаза која што става крај на глобализацијата од економска гледна точка. Глобализацијата кај нас има и друго пежоративно значење, но економското значење на глобализацијата значеше дека за земја во развој како Република Македонија е многу поволно, отвореноста на светските пазари и тн. Сега тоа е дополнителна неизвесност.

На пример, за да се произведе еден молив, тоа е резултат на илјадници работници од десетици земји. А, камо ли автомобил кој што има 300 илјади делови. Тоа секако ќе значи голем удар на глобалната економија.

Владата мора веднаш да направи кост бенефит анализа. САД рекоа дека оставаат простор, доколку земјите реагираат, не да ги зголемуваат царините, туку да ги намалат. Мислам дека е најдобро ние да видиме колку можеме, она што ни се забележува за трговска бариера за нашиот увоз од САД, да го намалиме, со тоа да ги одоброволиме и тие да реагираат со намалување на царините. Тоа е можно.

Во однос на инфлацијата, увозот од САД е многу мал во нашиот вкупен увоз и тоа не значи дека ќе има ефект на цените. Дури обратно, веќе се зголемија прогнозите за глобална стагнација или рецесија во втората половина од оваа година. Тоа значи пад на глобалната економија што секако ќе не погоди, а тоа не оди во прилог на зголемување на цените.

Мерката нема никаква порака во однос на нашата земја. Реков, тука нема сентимент. Земји кои што се многу поважни за САД со децении, ако не со векови како земји од ЕУ, Велика Британија, Јужна Кореја, Јапонија и тн, се многу повеќе погодени одошто македонската економија. Она што на англиски се нарекува „акрос д борд“, линеарно, еден принцип според нивното толкување, да ја штитат американската економија и да ги постигнат целите за враќање на индустријализацијата таму преку овие мерки.

На краток рок нема причина да стравуваме за затворање на фабрики или на селење на компании, но ако европската економија биде погодена следните месеци, тоа не може да не се одрази и кај нас.

Во однос на ДДВ-то кое што го спомнува претседателот Трамп, тоа е грешка, тоа е голема заблуда. Тој алудира, според нив и според некои советници, дека американските производители на автомобили се онеправдани и се во нерамнопрана положба затоа што ЕУ има ДДВ, а тие имаат данок на промет. Стапката на ДДВ е 20 проценти во ЕУ, тоа важи и за автомобилите на европскиот пазар, но тоа ДДВ важи и за европските производители, Мерцедес, Ауди, БМВ и другите, а важи и за Џенерал моторс или Форд. Грешка е или заблуда што тие ДДВ го сметаат за еден вид намет односно царина, а не е тоа.