Во извештајот на Стејт департментот за состојбата на човековите права во 2024 во делот за Македонија се вели дека немало значајни промени во состојбата во текот на годината, но дека има проблеми со слободата на изразувањето и слободата на медиумите.
„Значајните проблеми со човековите права вклучуваа веродостојни извештаи за сериозни ограничувања на слободата на изразување и слободата на медиумите, вклучително и насилство и закани за насилство врз новинари“.
Во извештајот и и поименично се споменуваат два случаи за закани кон новинари: Лепа Џундева од ТВ 24 и Фуркан Салиу.
Еве што дословно пишува во извештајот на Стејт департментот во делот за медиумите:
„Уставот предвидува слобода на изразување, вклучително и за членовите на печатот и другите медиуми, а владата генерално го почитуваше ова право. Според медиумите и организациите на граѓанското општество (ОГО), слободата на изразување беше поткопана од зголемениот број стратешки тужби против новинари, несоодветно однесување од страна на јавни функционери во нивната интеракција со новинари, прекумерен притисок врз новинарите кои истражуваат корупција, дезинформации, говор на омраза во онлајн и социјалните медиуми и самоцензура.
Законот забранува говор што поттикнува национална, верска или етничка омраза и предвидуваше казни за прекршоци. Покрај телевизијата и социјалните медиуми, овие ограничувања ги опфаќаа печатените и радиодифузните медиуми, објавувањето книги и онлајн весниците и списанијата. На 28 февруари, владата го измени Законот за аудио-визуелни медиумски услуги за да дозволи рекламирање на кампањи со „висок јавен интерес“ платени од владата преку комерцијални радиодифузери. Независните медиумски здруженија изразија загриженост во врска со измените и го критикуваа законот како враќање кон широко распространета корупција во медиумите и клиентелизам.
Насилството и заканите за насилство врз новинарите беа значајно прашање за човекови права. Здружението на новинари на Македонија (ЗНМ) пријави повеќе инциденти на насилство и вознемирување на новинари. Особено, ЗНМ забележа зголемување на насилството и вознемирувањето на жени новинарки. Новинарката Лепа Џундева пријави дека добивала закани со смрт и тврдела дека била подложена на говор на омраза и кампања за клевета по интервјуто од 2 јуни со грчки функционер за кое тврдеше дека било погрешно претставено на интернет. Во текот на првите осум месеци од годината, Јавното обвинителство пријави два сериозни случаи на напади врз новинари.
Од 8 ноември, пред Основниот суд во Кичево се водеше судење за физичкиот напад врз новинарот Фуркан Салиу на 21 март, по серија истражувачки стории за операциите на спроведување на законот. Салиу го пријави инцидентот во полиција, а потоа, основните обвинители во Кичево поднесоа обвинение против агент за спроведување на законот по три точки. Агентот поднесе кривична пријава против Салиу, која исто така се водеше пред властите.
Според ЗНМ и други медиумски организации, уредничката независност на печатот се соочила со предизвици. ‘Репортери без граници’ во својот годишен извештај од март забележаа дека поради силната политичка поларизација, медиумите биле под притисок од властите, политичарите и бизнисмените и на национално и на локално ниво. Во извештајот се тврди дека двете најголеми политички партии создале паралелни медиумски системи врз кои го вршеле своето политичко и економско влијание. ‘Репортери без граници’ забележуваат дека јавниот радиодифузен сервис немал уредничка и финансиска независност. Во извештајот се забележува дека онлајн медиумите, иако имаа корист од поголема слобода на изразување, се соочиле со дигитални напади и обиди за дискредитација на новинарите.
Клеветата и навредата биле граѓански прекршоци, а таквите закони биле спроведувани. Владата и поединци користеле закани од граѓанското или кривичното право за да ја ограничат јавната дискусија или да возвратат со одмазда кон новинари, критичари или политички противници. ЗНМ објави дека од 20 септември, четири новинари биле предмет на стратешки судски тужби (SLAPPs) поднесени во текот на годината од Министерството за внатрешни работи, директорот на комерцијалната телевизиска станица Канал 5, членови на религиозни организации, политичари и бизнисмени. Од 2021 година до 17 септември, Здружението на новинари регистрираше 25 кривични пријави за злоупотреба на новинари“.
Во извештајот Стејт департментот се осврнува на правата на работниците за синдикално организирање, минималната плата, полициското насилство, заштитата на децата… Но Генерално, двете влади што функционираа во 2024 презедоа „веродостојни чекори за идентификување и казнување на службените лица кои извршиле злоупотреби на човековите права“, се вели во извештајот на Стејт департментот за Македонија.
Извештајот ја опфаќа календарската 2024 година – пред администрацијата на Трамп да ја преземе функцијата – а извори за Си-Ен-Ен изјавија дека во голема мера бил завршен пред претседателот на САД да го започне својот втор мандат. Сепак, тој претрпе значителни ревизии во следните месеци.
Имаше значајни промени помеѓу претходниот извештај објавен во април 2024 година – кој ја опфаќа 2023 година – и оној објавен во вторникот. За некои земји како Ел Салвадор, чии лидери се политички сојузници на администрацијата на Трамп, има многу помалку критики и детали за извештаите за нивните злоупотреби на човековите права.
Во традиционално сојузнички земји како Германија, Франција и Обединетото Кралство, во најновиот извештај се наведува влошување на состојбата со човековите права во 2024 година, истакнувајќи дека „значајните прашања за човековите права вклучуваат веродостојни извештаи за сериозни ограничувања на слободата на изразување“. Функционерите на администрацијата на Трамп ги нападнаа европските држави со обвинувања за назадување во слободата на говорот.
Најновиот извештај беше лишен од многу од специфичните делови вклучени во минатите извештаи, вклучително и известување за наводни злоупотреби врз основа на сексуална ориентација, насилство врз жените, корупција во владата, системско расно или етничко насилство или негирање на фер јавно судење.