(ВИДЕО) Трилинг: Што не очекува економски препород или колапс?

„Видете, ние сме најблиски, па мораме да си зборуваме искрено. За бугарската страна, за политиката и за јавноста, прашањето со Северна Македонија е затворено. Затворено е со таканаречениот француски предлог. Тоа прашање е затворено.

-Она што бугарската страна го гледа и смета е дека топката е во полето на политичарите во Северна Македонија“, изјави за магазинот „Трилинг“, Боико Василев бугарски новинар и автор на емисијата „Панорама“, говорејќи за македонско-бугарските односи, зошто не може да дојде до нивно релаксирање и каде е главниот проблем, имајќи предвид дека доколку се прашаат македонските политичари тие ќе речат дека не може да се влезе во суштински дијалог со Бугарија, бидејќи таа е постојано во некаква политичка криза, од друга страна, ако се прашаат бугарските аналитичари тие ќе дадат одговор дека македонската страна е премногу тврда во позициите и непопосутлива.

Околу резервите на македонската страна, дека дури и ако се спроведат уставните измени, тоа нема да биде последната точка која треба да се реши, Василев вели дека во бугарскиот Парламент имало решително гласање кое покажало неколку многу важни работи.

„Прво – нема да има дополнителни услови надвор од оние што се веќе договорени во компромисот. Тоа е прво.

-И второ – Бугарија цврсто стои зад францускиот предлог и зад она што досега е договорено“, вели Василев.

За можноста од некакво решение, можеби трет протокол со Бугарија во соработка со меѓународните партери би се дале некакви гаранции дека по уставните промени нема да има нови барања од властите во Софија, Василев со контра прашање – Дали го вклучувате тука и договорот што го потпишавме во 2017 година?

„Затоа што гледам дека таму има проблеми. Видете, тој договор не е многу конкретен, но во него има неколку конкретни работи. И не можеме да се договориме да не го почитуваме договорот што сами сме го потпишале. Тоа е голема работа и понекогаш го забораваме. Некако го оставаме на страна. Затоа што преговарачката рамка што ја договоривме со ЕУ ја вклучува и тој договор.

-Не можеме да кажеме: „Ајде сега да се разбереме да си затвориме едно око и она што го договоривме во договорот да не го почитуваме. Многу важно сепак се две работи тука. И тоа го кажувам со искрена љубов, повторно велам. Меѓу другото, многу малку луѓе ќе најдете во Бугарија кои прво вистински ги разбираат работите во Северна Македонија и второ се заинтересирани за неа. Јас ви велам во моментов, за мое жалење, ниту бугарската јавност ниту бугарската политика се заинтересирани за Северна Македонија.

Прашан за историската комисија која за жал свесно или несвесно како да беше внесена во преговарачката рамка, а патем околу историски прашања има дијаметрално спротивставени прашања и како овие разлики околу историски нејаснотии би се надминале, Василев смета дека за добро или за лошо, историската комисија е единствениот конкретен елемент од договорот меѓу Бугарија и тогашната Република Македонија од 2017.

„Малку конкретности има во тој договор. Но тоа е една од ретките конкретности. Саботирањето на работата на историската комисија беше една од причините страстите меѓу нас да се разгорат и да се дојде до 2019 и сè што следеше потоа. И ќе кажам дека нашето чувство, барем моето чувство, е дека тогаш другата страна, односно македонската страна, ја блокираше работата на комисијата. Исто така гледаме дека составот на Северна Македонија во таа комисија беше речиси радикално сменета, додека од бугарска страна се истите научници. Според мене историската комисија не може да биде пречка за политичките прашања.

-Како таа ќе работи? Според мене – бавно, сигурно, со некаков дијалог. Тоа историчарите можат да го направат. Но не можеме ние да дозволиме, како што се случи во 2019 од македонска страна, историската комисија да стане заложник на актуелната политика. Се сеќавате, тогаш се приближуваа избори и седниците се замрзнаа.

-Каква врска има работата на историчарите со политиката, со изборите?“, вели Василев.

Прашан дали е реално сценариото за уставни измени со одложено дејство, Василев кратко вели – не бидејќи со тоа нема да се согласи Бугарија и поголем дел од земјите членки на ЕУ.

„Мислам дека затоа што е договорено поинаку. Договорени се уставните промени и откако ќе се случат, започнуваат преговорите за членство. Тоа е предуслов. И со тоа нема да се согласи не само Бугарија, туку и поголемиот дел од членките на ЕУ, бидејќи тие гледаат рамка. Тие гледаат рамка. И таа рамка ја договорија со големи маки. На тоа претседателот Макрон ги вложи сите свои карти. Бугарија направи реални отстапки во тогашната политика. Мислам дека нема никаков проблем да поминат уставните промени.

-Сега, кога ВМРО-ДПМНЕ убедливо победи на изборите, таа има прозорец на можности. Тој прозорец на можности според мене е голем. Тој ја опфаќа првата половина од следната година, кога тие промени можат да се направат и Северна Македонија да ги започне преговорите“, вели Василев.

Прашан за коментар на изјавите на премиерот Мицкоски дека ваков договор под бугарски диктат додека тој е претседател на Владата нема да се спроведат уставните измени, Василев вели дека разбира дека премиерот Мицкоски има многу тешка задача, но македонското општество мора да разбере дека не се работи за некаков диктат.

„Тој ги доби изборите со ветување дека нема да ги впише Бугарите во Уставот. Само што, вашето општество треба да разбере дека тоа не е бугарски диктат, тоа е преговарачка рамка договорена со учество на Република Северна Македонија. Тоа е ветување што Северна Македонија во претходната влада го даде и убаво е тоа ветување е убаво да се исполни.

-Друго прашање е како премиерот Мицкоски ќе му го објасни тоа на општеството кај вас. Но, токму по тоа се препознава вистинскиот лидер. Затоа што вистинскиот лидер може да заземе и непопуларна позиција“, вели Василев.

„Од страна на премиерот очекувано е тој да биде оптимист и да ги брани политиките што ги спроведува Владата, од друга страна состојбите во земјава, особено во економијата, според мене не се баш розови, напротив се прилично сложени и тешки. Како годинава, така и очекувам да биде и во наредната година имајќи предвид дека и на меѓународен план работите не стојат добро – пред сѐ мислам на руската инвазија врз Украина, но имајќи ги предвид и нашите домашни прилики, а што произлегуваат од она скенирање што го направи ЕУ и состојбите кои се посочени во последниот извештај за Македонија, каде што се зборува за состојбите во јавниот долг, за состојбите во јавните финансии, за капиталните инвестиции, подготвеноста на државата за интегрирање во ЕУ и тн.“, изјави за „Трилинг“ долгогодишниот новинар и колумнист Мирче Јовановски, говорејќи околу тоа колку владините политики во креирањето на економско-финансиската слика на државата се отсликуваат на реалната, фактичката состојба во државата.

Јовановски за наредната година не очекува економски препород, ниту економски колапс, но очекува многу сложени состојби во економијата коишто Владата ќе мора да ги менаџира.

„Проекцијата која што ја зацрта Владата останува, и во поглед на расходите за зголемување на плати, придонеси и тн. и за капиталните инвестиции. Генерално параметрите се тие“, вели Јовановски.

Говорејќи за податокот дека Владата земала од НЛБ Банка краткорочен кредит од 30 милиони евра за финансирање на буџетскиот дефицит, Јовановски вели дека и тој е изненаден од тој податок, бидејќи Владата своите потреби ги алиментира преку издавање на државни хартии од вредност.

„Ова е веќе директно задолжување на Владата од една од деловните банки во државата. На кој начин е тоа направено не ми е познато. Прилично тој податок помина „под радарот“ на јавноста, но според мене тоа зборува дека состојбите во државната каса баш и не се така розови како што сака Владата да ги прикаже.

-Да не заборавиме уште еден момент којшто се случи деновиве. Станува збор за враќањето на МојДДВ кон голем број на корисници, кој доцнеше и тоа се случува за прв пат. Симптоматично е дека една вообичаена пракса се пролонгираше. И сега со овој кредит што се зема непосредно од една деловна банка за покривање на потребите на буџетот очигледно е дека има потреба од такво нешто, штом се преземаат такви мерки“, вели Јовановски.

Околу најавите дека идната година капиталните инвестиции ќе бидат главниот двигател за економски раст и дали капиталните проекти може да придонесат за обезбедување на БДП од4%, Јовановски вели дека главните капитални инвестиции од буџетот наредната година ќе бидат насочени во финансирање на автопатиштата што ги гради конзорциумот „Бехтел и Енка“ и тие секако ќе придонесат во порастот на БДП.

„Од друга страна нема информации околу унгарскиот кредит којшто беше наменет за компаниите пред сѐ. Владата прави отчет околу проектите за општините, но и тука ќе треба да видиме колку тие проекти ќе овозможат дополнителен економски раст. Кај компаниите засега останува без малку тајна кој ги добил тие пари, за што се наменети и тн.“, вели Јовановски и додава дека за кредитот од Унгарија многу пополезно ќе беше тој кредит да се искористеше како што се искористи половината за отплаќање на долгот кон странство, отколку да се дисперзираат тие средства кон општините.

За тоа дали ќе имаме капацитет да ги реализираме средствата од британските пари, Јовановски смета дека тоа е големо прашање.

„Еве гледаме дека и овие најави дека се отвораат многу голем број на градилишта во државата кај општините, дека и тоа претставува проблем, а станува збор за многу помал износ. Така што ако се земат наеднаш тие кредити, ако се отворат повеќе фронтови, сигурно дека домашната индустрија, домашните градежни компании го немаат тој капацитет, но претпоставува дека тоа ќе биде сукцесивно во одреден број на години. Иако кога зборуваме за британскиот кредит, за намената на тие средства, во јавноста има сериозни критики, на пример за брзата пруга наспроти проектот Вардарска долина, колку тие два проекти ќе дојдат во колизија. Тука мислам дека недостига една посериозна јавна дебата да се видат придобивките за едната или за другата работа и дали може тие паралелно да егзистираат“, смета Јовановски.

Запрашан дали го плаши состојбата за финансиската кондиција во која се наоѓа ПИОМ, вели дека не верува во изјавите дека Фондот ќе пропадне.

„Одржливоста на ПИОМ зависи од повеќе фактори. Пред сѐ зависи од бројот на вработени во државата коишто ќе ги уплатуваат придонесите, но зависи и од овие ад-хок решенија коишто ги носи Владата со линеарното зголемување на пензиите. Според мене, но и според многу други покомпетентни луѓе, таквата практика не треба да продолжи. Се обидов да видам каде во Европа има ваков начин на зголемување на пензиите. Можеби има, но не најдов таков пример. Би било добро ако има Владата да ни посочи каде пензиите се зголемуваат линеарно. Значи секаде станува збор за т.н индексирање или со соодветна одлука на Владата како што беше деновиве во Србија, каде што пензиите се зголемија за 12%, меѓутоа не станува збор за линеарно зголемување туку за процентуално. Значи секој ќе си добие соодветен процент на пензии.

-Ваквиот модел на линеарно зголемување на пензиите може да создаде финансиски проблеми смета Јовановски, и вели дека тоа го посочи и Фискалниот совет во една од анализите што ги публицираше минатата година каде што предупреди дека на долгорочен план тоа создава огромни финансиски обврски за државата да ги алиментираат. Тоа деновиве го потврди и првиот човек на ПИОМ кој што кажа дека од вкупниот износ на средства коишто следната година треба да ги алиментира буџетот кон ПИОМ, половината или повеќе се само за зголемување од 5 000 односно 7 000 денари.

„Системот Безбеден град е за поздравување, затоа што овој систем треба да стави ред во дивеењето во сообраќајот и непочитувањето на законските прописи. Но притоа ние треба да знаеме дека во овој експериментален период, во овој пробен период ние досега требаше да ги донесеме и усогласиме сите закони – законот за прекршоци, законот за безбедност на сообраќајот на патиштата, процесните закони во делот на санкционирањето, затоа што ние сега имаме еден расчекор во тие закони со ова што сега сакаме да го имплементираме“ изјави во „Трилинг“, Љубомир Ѓурчевски поранешен помошник директор во МВР.

„Од аспект на безбедноста на сообраќајот, имаме пример каде е забележано дивеење од 230 км на час. Значи тоа надминува малтене 70% од максимално дозволената брзина на автопат. Ако некој вози со 230 км на час јас не би го казнувал него, туку би го пратил на задолжително лекување, затоа што тоа се убијци коишто треба да се пратат на лекување и да се види дали имаат некаков психички проблем“, вели Ѓурчевски.

Говорејќи за тоа дека ние сме социјална држава и стравот прекршоците да се претворат за полнење на буџетот, Ѓурчевски вели дека казните треба да бидат прифатливи.

„За полицијата да не ја претвориме во кадија те тужи, кадија те суди, кадија те извршува, значи се да падне на товар на МВР, со оглед на тоа дека Уставот гарантира двостепеност во постапките, затоа зборувам за една градација на прекршоците. Значи до извесна километража казната да не биде поголема од 20 евра. Но за потешки прекршоци, како поминување на црвено, со 30% поголема брзина од максимално дозволената, престигнување преку полни линии, односно она што го викаме загрозување на живото на учесниците во сообраќајот, тоа да оди исклучиво во судска постапка, за и странките да имаат можност на жалба, за судот да изрече казна. Е таму казните треба да бидат од 300 евра па нагоре“, смета Ѓурчевски.

За случајот „Пулс“ каде никој не се чувствува виновен за најголемата трагедија во Македонија во која згаснаа најголем број на млади животи и дали системската грешка ќе биде нова олеснителна околност за обвинетите, Ѓурчевски вели дека имаме кривични дела кои не можеме да ги собереме во едно кривично дело.

„Таму имаме сплет на разни дејствија и сплет на разни дела. Ние мора да докажеме со кои дејствија тој и тој сторил одредено кривично дело. Затоа треба кривичните дела коишто се случени вечерта, за време на настанот да се одвојат од она што велиме системски слабости. Системските слабости ние ги имаме години наназад, уште од пренамената на објектот од магацински простор во простор за забава, односно дискотека“, вели Ѓурчевски и додава дека вака како што е комплетиран и отворен случајот е многу погрешно и многу тешко ќе се стигне до вистината.

„Во овој кривично-правен настан не можеме да утврдиме намера, мотив за сторување на тој кривично-правен настан. Значи никој не сакал, дури ни сопственикот. Вие не можете него да го обвините дека тој имал мотив да убие 63 луѓе.

-Многу тешко ќе дојдеме до вистината. До вистината ќе дојдеме ако го поделиме обвинението. На една страна обвинението за полициски службеници. Таму е одделот за организиран криминал, сѐ уште не е поднесен обвинителниот акт, не ме држете за збор колку полициски службеници се опфатени во истрагата, и ќе дојдеме за тоа кој издавал сообраќајна согласност, противпожарна согласност, дали имало корупција, кои дејствија требало да ги преземе полицијата а не ги презела години наназад, но и вечерта. Затоа што третиот ден по настанот министерот за внатрешни работи го разреши целото раководство на СВР Штип. Неговото, тој што го постави и господа јавни обвинители, еве ви, работете докажувајте“, смета Ѓурчевски.

Прашан за тоа до кога ќе трае судскиот процес, Ѓурчевски изјави дека него го плаши да не се заврши целиот овој процес како несреќен случај.

Јована Атески, Маркетинг Директор на Semos Education, во краткото едукативно видео, ја обработува темата:

Насочено учење со ментори vs. самоук пристап- тема која е особено важна за сите што сакаат да напредуваат, но не знаат како правилно да го започнат процесот.

Во видеото Јована објаснува:

• Зошто структурираното учење создава побрзи и појасни резултати,

• Како менторската поддршка го скратува патот до професија,

• И кои се најчестите грешки кај луѓето што учат сами без насока.

Целото издание на магазинот „Трилинг“ погледнете го во видеото