Специјалниот претставник на ЕУ за дијалогот меѓу Белград и Приштина, Мирослав Лајчак, рече дека на последниот состанок за управување со кризи во Брисел, двете страни се согласиле дека новите избори се еден од клучните елементи за излез од актуелната криза на северот на Косово, но дека не се договориле како да се дојде до деескалација. Тој во интервју за Еуроњуз Србија рече дека ситуацијата е сериозна и дека никој не се преправа дека немаме голема криза.
Како што наведе, нема формален рок до кој Белград и Приштина треба да ги исполнат барањата на ЕУ кои се формулирани во три точки, но посочува дека ситуацијата е толку напната што највисоките светски претставници мораат да се справат со тоа, што влијае имиџот на Србија и Косово и регионот.
Мирослав Лајчак за Euronews Србија зборуваше за предлозите на албанскиот премиер Еди Рама, но и за забраната за влез на камиони со српска стока на територијата на Косово, како и за тоа како Европската унија ги набљудува апсењата на Србите на Косово.
Да почнеме со последните коментари што ги имавме деновиве, кои доаѓаат од Жозеп Борело, по средбата со министрите за надворешни работи на земјите членки. Веќе го губат трпението, слушнавме и дека се планираат нови мерки за Приштина. Ќе има ли мерка и за Белград и како тоа генерално се гледа?
– Ме критикуваат дека сум повеќе на страната на Приштина отколку на Белград, но ме критикуваат и дека сум повеќе на страната на Белград отколку на Приштина. Верувам дека покажува дека сум некаде на средина, како што треба. Ние сме многу загрижени за ситуацијата. Повеќе од еден месец имаме стотици или илјадници луѓе на улица. Имаме припадници на косовската специјална полиција и членови на КФОР. Ова е ситуација која јасно покажува дека може да дојде до провокации. Имаме многу тензична атмосфера. Затоа деескалацијата е клучно прашање за нас. За луѓето да се вратат на нивните животи, а ние да се вратиме на нашата работа и да се занимаваме со политички прашања, а не со безбедносни прашања.
Во таа ситуација, европските институции, земјите членки и Европската комисија одлучија за некои мерки за зајакнување на нивното влијание врз странските земји. Тоа не е моја иницијатива. Јас како преговарач не играм улога во тоа. Мерките се поврзани со едната или другата страна која не го исполнува очекуваното. Добро знаете дека тоа се барања на ЕУ засновани на три точки: деескалација, нови избори на север со учество на косовските Срби и враќање на дијалогот и спроведување на Охридскиот договор.
Колку долго ќе имате трпение да чекате? Дадовте ли рок партиите да ги завршат тие точки?
– Нема формален рок. Но, во политиката сè е поврзано. Погледнете колку високи меѓународни претставници се ангажирани во оваа работа. Имавме телефонски повици од претседателката на ЕК Урсула фон дер Лајен и американскиот државен секретар Ентони Блинкен. Ситуацијата е толку тензична и сериозна што највисоките светски функционери мора да се справат со неа и да се вклучат во решението. Сето тоа некако се одржува на атмосферата во меѓународната заедница, на имиџот на Косово, Србија и целиот регион. Значи, мислам дека пред се во интерес на Србија и Косово е да се реши ова прашање и регионот да може да се занимава со европски прашања, а не со кризен менаџмент.
Донекаде ве критикуваат дека се чини како зборовите на ЕУ да губат сила во смисла на тој еден конкретен збор, а тоа е деескалација. Веќе еден месец слушаме за деескалација. Без никаква намера да се намали важноста на тоа, да се разбере што сакаш да кажеш, што би можело поконкретно да се направи за да се деескалира?
– Деескалација значи градоначалниците да се повлечат од зградите во кои моментално се наоѓаат, пред се во Лепосавиќ. И да се работи од некои други простории, како што веќе работат двајцата градоначалници. Тоа значи дека се занимаваат со некои административни работи, но не и со политички работи. За тоа не добија мандат од гласачите во српската заедница. Во исто време, очекуваме демонстрантите, специјалната полиција и КФОР да се повлечат. Дека имаме мир, дека луѓето се враќаат во нивните животи и дека ние се враќаме на нашата работа. Тоа е деескалација. Потоа следниот чекор е да разговараме кога ќе имаме нови избори и како ќе дојдеме до нив.
Очекувате ли нови избори во наредните месеци?
– Сигурно во наредните месеци мора да се одржат нови избори. И тоа беше една од точките за кои се договорија Вучиќ и Курти. Јасно е дека градоначалниците го немаат легитимитетот што треба да го имаат. Градоначалници со легитимитет можат да бидат само оние избрани од Србите од Косово. Прашањето со кое се занимаваме е кога и како ќе стигнеме таму. И секако, дека Србите имаат мотив да се чувствуваат безбедно и дека имаме избори кои се слободни и репрезентативни.
Дали мислите дека тие се договорија за тоа на оваа претходна средба што се одржа во Брисел? Какви се вашите впечатоци? Дали има некакви индикации дека можат да се договорат за некои други работи.
– Тој состанок минатиот четврток во Брисел беше состанок за управување со кризи. Значи тоа не беше средба посветена на нормализација, дијалог, за жал. Позитивно е што и Вучиќ и Курти сфатија колку е сериозна ситуацијата. Никој не го крие ова и не се преправа дека немаме сериозна криза на север. И второ, се согласија дека еден од клучните елементи за излез од кризата се нови избори. Онаму каде што тие не се согласија беше прашањето за деескалација. Како ќе функционираат овие градоначалници и од каде.